In het vorige artikel van deze serie is uiteengezet dat emoties op verschillende manieren het gedrag van mens en dier vormgeven. Veel welzijnsproblemen, trainingsproblemen en vrijwel alle gedrag dat door hondeneigenaren als probleemgedrag wordt beschouwd, hangen dan ook samen met emoties.
Emoties bij honden
Emoties geven allerlei prikkels een negatieve of positieve lading die in het geheugen wordt opgeslagen, en zorgen ervoor dat een dier of mens op een bepaalde manier reageert wanneer hij weer met dezelfde prikkels wordt geconfronteerd. Het gaat hier om een continu, inwendig verlopend en zich steeds verder uitbreidend associatief leerproces, waarbij de eigen emoties het dier of de mens als het ware klassiek conditioneren. Bovendien bepaalt het fijne of juist akelige gevoel dat een emotie een dier (of mens) geeft, tot op grote hoogte of deze geneigd zal zijn een bepaald gedrag voort te zetten, te herhalen of juist af te breken en verder na te laten. (In leertheorie-termen: emoties geven sturing aan een operant leerproces waarbij ze functioneren als bekrachtigers of correcties.) Dit alles betekent dat het zeer nadelig of zelfs kwalijk kan zijn om géén aandacht aan emoties te besteden of om ongewenst gedrag te negeren in de overtuiging dat dit dan vanzelf weg zal gaan; het inwendige emotionele leerproces wordt daarmee namelijk niet stopgezet. Uit onderzoek blijkt bovendien dat eenmaal gelegde associaties nooit helemaal verdwijnen en ook weer zeer snel kunnen opleven. (In leertheorie-termen: dat door negeren of niet meer actief belonen extinctie optreedt, is onjuist gebleken).
Iedere individuele hond heeft al een heel ‘rugzakje’ aan leer-ervaringen – met o.a. de trainer, soortgenoten en/of context – voordat hij hier ‘braaf’ voor de foto moet gaan liggen. Iedere hond heeft ook zo zijn eigen wijze om zijn emoties te uiten.Zijn dat in dit geval prettige of minder prettige emoties
Iedere individuele hond heeft al een heel ‘rugzakje’ aan leer-ervaringen – met o.a. de trainer, soortgenoten en/of context – voordat hij hier ‘braaf’ voor de foto moet gaan liggen. Iedere hond heeft ook zo zijn eigen wijze om zijn emoties te uiten.Zijn dat in dit geval prettige of minder prettige emoties
Reflexmatig?
Onder invloed van de behavioristische denkbeelden heeft in het achterhoofd van veel hondentrainers de mening post gevat dat het bij leerprocessen om automatisch verlopende reflexmatige processen gaat, waarbij gedrag naar believen operant geconditioneerd kan worden door het op het juiste moment geven van de juiste beloningen of correcties. Er is tegenwoordig bij de in deze trainers ook meer aandacht voor de invloed van emoties op gedrag. Daarbij bekijkt en benadert men emoties echter vooral vanuit hun operante functie als beloning of correctie voor een bepaald ingezet gedrag en gebruikt men ze om ongewenst gedrag te counter-conditioneren.
dat door negeren of niet meer actief belonen extinctie optreedt, is onjuist gebleken
Zo wordt bijvoorbeeld aan honden die het moeilijk vinden om alleen te blijven, vaak een Kong met lekkers gegeven om zo het verblijf in de bench te veraangenamen. Van iets lekkers eten, krijg je immers een goed gevoel. Eveneens gaan er regelmatig stemmen op om dingen die een hond graag doet, zoals snuffelen, hard rennen of rondlopen met een speeltje in zijn bek, te gebruiken als beloning. Men noemt dat doorgaans ‘zelfbelonend’ gedrag omdat het kunnen voldoen aan de intrinsieke, ‘natuurlijke’ behoefte de hond een goed gevoel geeft en hem motiveert om gedrag te vertonen dat hem zo’n intrinsieke ‘beloning’ oplevert. Veel training en gedragstherapie bestaat dan ook uit het toedienen/toestaan van intrinsiek of extrinsiek gemotiveerde beloningen, om zo ongewenst gedrag af te remmen en gewenst gedrag in goede, gewenste banen te leiden.
Lees het volledige artikel in Onze Hond nummer 6.
Tekst: Elian Hattinga van ’t Sant
