Met het oog van een kunstenaar wordt, door de eeuwen heen, het uiterlijk van honden vastgelegd. Of het nu de 14de-eeuwse graveurs zijn, 18de-eeuwse schilders of fotografen in onze tijd, zij laten honden door hún ogen zien. ONZE HOND kijkt naar de uiterlijke ontwikkelingen van (ras)honden door de eeuwen heen. Niet langs afgesleten paden maar off the beaten track, met een vleugje historie voor het goede begrip.
Het afbeelden van honden is een eeuwenoude bezigheid. Rotstekeningen, hiëroglyfen, miniaturen, gravures, litho’s, schilderijen en foto’s laten de uiterlijke ontwikkeling van (ras)honden zien. In het geval van de Dalmatische Hond dateert een van de oudste afbeeldingen uit het begin van de 17de eeuw: een schilderij van rond 1630, gemaakt door Justus Sustermans, een Belgisch-Italiaanse schilder. De Dalmaat is onmiddellijk herkenbaar en dat is voor zo’n vroege afbeelding heel bijzonder.
Zijn de verwijten die de tegenstanders van rashonden laten horen terecht?
Bengal Harrier
De vroegste historie van dit ras berust op aannames, waarbij de romantiek en de fantasie niet zelden een hoofdrol spelen. De enige zekerheid is dat de Dalmatische Hond nu bijna 300 jaar in Engeland bekend is. Niet altijd onder de huidige naam, want ook Bengal Harrier en Bengal Braque komen voor, verwijzend naar een mogelijke oorsprong in Bengalen, India. Die namen kunnen straffeloos worden gebruikt, want in de 17de en 18de eeuw weet men nauwelijks waar Bengalen ligt en wat een Harrier is.
Zo schrijft Mr Edward T. Parker, een succesvolle fokker van Dalmaten in Bristol, in een artikel (1895) in The Dog Owner’s Annual: ‘… zijn land van oorsprong is Dalmatia, een bergachtig district in Europees Turkije…(!)
Ook Egyptische afbeeldingen met gestippelde honden komen voorbij. Anderen gaan ervan uit dat de naam is afgeleid van de dalmatica, een van oorsprong liturgische tuniek, daterend van de klassieke oudheid. Bewijs ervoor: geen.
Voorafgaand aan zijn carrière als koetshond, zou de Dalmaat hebben gefungeerd als jachthond en ook dat komt terug in oude namen: Dalmatian Pointer en Danish Pointer. Hoe men aan ‘Danish’ komt lezen we verder in dit artikel.
Grand tour
De Grand Tour, een reis zoals die door de mannelijke elite vanaf de 18de tot in het begin van de 20ste eeuw door het vasteland van Europa wordt gemaakt, kan de oorzaak zijn van de komst van de Dalmatische Hond naar Engeland en andere Europese landen. Het gebruikelijke vervoermiddel is de koets; de bewaking van de paarden, koetsen en stallen kan prima aan de ‘spotted dog’ worden overgelaten. Daarmee is het beeld van een hond die met de koets mee rent – de ‘coach dog’ – voorgoed vastgelegd.
Of het ras uiterlijke veranderingen heeft doorgemaakt, is heel goed te zien op een lithografie van James Ward (1769-1859), gemaakt rond de wisseling van de 18de naar de 19de eeuw. Een moederhond ligt bij haar twee pups, terwijl de vader ‘op de uitkijk’ staat. Een Engelse kunsthistorica beschrijft deze litho als een ‘… very unusual and rare lithograph of the Dalmatian dog.’
Istrian Pointer
Op het eerste gezicht lijken de honden op deze litho op windhonden, vooral dankzij de spitse snuiten, de sterk opgetrokken buiklijn en de oortjes. Die zijn gecoupeerd, maar dat is geen algemeen gebruik. Hugh Dalziel in ‘British Dogs’ (rond 1869) laat een hangend oor zien, terwijl William Youatt in ‘The Dog’ (1886) een Dalmaat met gecoupeerde oren afbeeldt. Couperen vindt zijn oorzaak in het feit dat de Dalmatische Hond ook voor de jacht is gebruikt; zo kan de prooi zich niet in de oren vastbijten.
Ik moet vooral William Youatt (1886) even citeren, die bij de illustratie in ‘The Dog’ schrijft: ‘The Great Danish Dog, called also the Dalmatian or Spotted dog. The difference between these two breeds consists principally in the size, the Dalmatian being much smaller than the Danish.’
Het verschil zit ‘m in de grootte en ja, dan is de Dalmaat meteen een kleine Deense Dog…
Mijn bescheiden mening over namen en herkomst van de Dalmatische Hond deel ik volmondig met mijn favoriete hondenkenner Clifford
L.B. Hubbard in ‘The Dalmatian Handbook’, 1957: ‘My own believe is that the Dalmatian is almost a direct descendant of the Istrian Pointer who may have been created by crossbreeding small Harlequin Great Danes with certain Pointers native to the region which is now known as Jugoslavia.’
De Dalmaat is een bijna rechtstreekse afstammeling van de Istrian Pointer. Waarbij Istrië verwijst naar een schiereiland in Kroatië, gelegen op de route naar Venetië. Ik heb die reis gemaakt en Venetië, dé stad uit de Grand Tour, ligt op een steenworp afstand van Kroatië.
Hebben fokkers met overdrijvingen de gezondheid van hondenrassen op het spel gezet?
Cropping-knife
Het ras heeft zich vooral in Engeland ontwikkeld, waar in 1882 de rasstandaard door niemand minder dan Vero Shaw wordt geschreven; hij is de auteur van The Illustrated Book of the Dog. Als illustratie gebruikt hij de prachtige kleurenprent uit Cassell’s Illustrated Book of the Dog. Over de gewoonte om de oren te couperen schrijft Shaw: ‘In vroeger tijd was het de gewoonte om de oren te couperen, zoals nu met de Bull Terriers en Engelse Terriers gebeurt. In veel gevallen werd de gehele flap van het oor afgesneden, zodat de holte was te zien.’ Shaw gaat verder met te vertellen dat vooral honden met een dicht bevlekt, een zwart of een verkeerd model oor kennis maken met het ‘cropping-knife’. Daarmee wordt het voor keurmeesters onmogelijk om te zien hoe het originele oor eruit heeft gezien… Op de tweede, door The Kennel Club goedgekeurde tentoonstelling, in 1860, zijn slechts vijf rassen ingeschreven, waaronder de Dalmatische Hond. De eerste rasvereniging in Engeland wordt in 1890 opgericht.
Gericht fokbeleid
In 1947 wordt de Nederlandse Club voor Dalmatische Honden opgericht en een jaar later, in 1948, wordt de eerste clubshow gehouden met een inschrijving van 51 honden. Zowel in Engeland als in Nederland moet men constateren dat er nog heel veel is te verbeteren aan het ras. In Nederland zijn dat fouten als te klein, te laag op de benen, uitstekende ellebogen, een lomp hoofd, krulstaarten, glasogen en een slecht gangwerk. Met behulp van een geneticus, importhonden en door een gericht fokbeleid zijn deze fouten aan het verdwijnen. Is eerst Engeland het lichtend voorbeeld, nu dragen de Scandinavische lijnen ook bij aan de fokkerij.
Een Dalmatische Hond is een roedeldier, gericht op mensen. Hele dagen alleen en/of in een kennel laten is niet aan hen besteed.
In de huidige rasstandaard worden aanbevelingen gegeven heeft om een rasgebonden afwijking – een- of tweezijdige doofheid – te voorkomen. Daarvoor is de zogenoemde Baer test ontwikkeld.
Het verschil tussen de afbeelding van de Dalmatische Hond met pups en een moderne foto is heel groot. Maar op de vraag of dit ras na honderden jaren fokken ten prooi is gevallen aan zaken die een bedreiging voor de gezondheid vormen, is het antwoord volmondig: nee.
Het schilderij heet ‘Lady Jenkinson and her pooch’; pooch betekent hond. Lady Jenkinson is ‘lady-in-wating’ van koningin Anne van Engeland. Meer een gezelschapsdame dan bediende. De Dalmatische Hond laat geen bijzonderheden zien: ‘Every inch, a Dalmatian.’ (Leeds Museums and Galleries).
Over de naam van de Dalmatische Hond:
- Bengal Harrier, Bengal Braque, en Bengal Foxhound: zijn gebruikt door de Comte Buffon.
- Small Danish Dog, Danish Pointer: vanwege de gelijksoortige vacht bij de Duitse – toen Deense – Dog harlekijn.
- Dalmatian Dog, Dalmatian Pointer: verwijst naar de streek langs de Kroatische kust tegenover Italië.
- Istrian Pointer: verwijst naar het schiereiland van Kroatië.
Dalmatische Hond
Land van herkomst: Kroatië.
Gebruik: jachthond, koetshond, gezelschapshond.
Eerste rasstandaard: 1880.
FCI-nummer: 153.
Rasstandaard: www.ncdh.nl/index.php/alles-over-het-ras/de-nieuwe-rasstandaard-2010
Rasgoep: 6, Lopende Honden, Zweethonden en aanverwante rassen, sectie 3: aanverwante rassen
Rasvereniging: Nederlandse Club voor Dalmatische Honden, opgericht in 1947. Website: www.ncdh.nl
VERZORGINGSTIPS VAN DE ABHB TRIMSALONS:
De vrolijk gestipte vacht van een Dalmatiër straalt je tegemoet. De korte, harde haren zijn talrijk en zeer dicht ingeplant om de huid optimaal te beschermen tegen omgevingsinvloeden. Om die vacht in conditie te houden geven talg- en zweetkliertjes de haren en de huid voedende en beschermende stoffen. Borstelen hoeft bij zo’n korthaar niet, echter geregeld ‘aaien’ met een vochtige microvezeldoek verwijdert vuil en losse haren en doet de vacht glanzen. Weersinvloeden (UV straling) doen de haren slijten waardoor de vachtkwaliteit en bescherming afneemt. In de periode tussen voor- en najaar worden daarom de haren successievelijk vervangen. Echter ook in de wintermaanden is licht haarverlies mogelijk. Het verharen van een Dalmaat gaat niet onopgemerkt voorbij. De rui moet zoveel mogelijk gespreid verlopen om bescherming te continueren. Borstelen tijdens het verhaarproces (met rubber nopjes of ander materiaal) helpt het rui- proces, maar stimuleert ook een nieuwe rui. Daarom kunt u bij ernstige haaroverlast in huis beter wassen met water en shampoo. De oudste (poreuze) haren worden daarmee geselecteerd, ‘losgeweekt’ en weggespoeld. Was gerust elke week als er nog veel haarverlies is. Borstel niet tussen de wasbeurten; de micro-vezeldoek mag wel. In ABHB-trimsalons (www.abhb.nl) kunt u terecht voor de professionele ‘wassen-blazen’ methode. Daarbij wordt oud haar van gezonde jonge vacht gescheiden, blijft de huid intact en ligt er minder haar in huis.
Er is geprobeerd om alle rechthebbenden op fotomateriaal te vinden. Dit is niet altijd gelukt. Wie meent auteursrechten te bezitten kan contact opnemen met de auteur: horter@tiscali.nl
